Davide Fent Eftir þetta enn dramatíska tímabil náttúruhamfara erum við nálægt borgurunum, þeim sem hafa orðið fyrir áhrifum, þar á meðal þeim sem gleymst hafa í síðustu jarðskjálftum og dramatískum flóðum, algjör nálægð. En jafnvel að hugsa um breytingu á kosningalögunum væri hollt. Við höfðum „porcellum“, það er að segja hlutfallskosningakerfið með meirihlutabónus og án forgangsréttinda, sem naut hvorki góðra umfjöllunar né vinsælda meðal almennings.
Við höfum haft þingmenn og öldungadeildarþingmenn skipaða af flokksriturum, í stuttu máli 7 og 8 manns ákváðu 1000 ítölsku þingmennina, þegar þeir voru slíkir, nú vitum við að eftir þjóðaratkvæðagreiðsluna hefur orðið fækkun. Stjórnarskráin kvað á um verulega fækkun þingmanna með því að breyta 56. og 57. grein stjórnarskrárinnar, þannig að fjöldi þingmanna yrði hækkaður úr 630 í 400 og öldungadeildarþingmenn úr 315 í 200, auk ævilangra öldungadeildarþingmanna. Frá og með 22. september 2023 (dagsetning síðustu breytinga) hafa fimm öldungadeildarþingmenn gegnt embætti sínu til lífstíðar, allir skipaðir af forseta: (Mario Monti, Elena Cattaneo, Renzo Piano og Carlo Rubbia, skipaðir af Giorgio Napolitano, og Liliana Segre, skipuð af Sergio Mattarella). Það er best að hitta beint í mark með Porcellum-brúðuna. „Komið, komið, dömur mínar og herrar: þrjár kúlur, einn peningur.“ Hér er Rosatellum úr hattinum, síðar umbreytt í Rosatellum 2.0 eða 4.0.
Hvað er nýtt í lögunum. Nýja Rosatellum-frumvarpið (kennt við Ettore Rosato, leiðtoga þingmanna Persaflóaflokksins í fulltrúadeildinni), sem einnig var lagt fram í öldungadeildinni, er í raun hlutfallskerfi með leiðréttingu vegna meirihluta: það gerir ráð fyrir 231 einmenningskjördæmi, sem ýta undir myndun bandalaga, og 3% þröskuldi fyrir einstaka lista og 10% fyrir bandalög. Dreifing sæta er 36% meirihluta og 64% hlutfallsatkvæða. Í fjölmennum kjördæmum, þar sem hlutfallskosningar eru notaðar, er gert ráð fyrir mjög stuttum listum, með að hámarki 2 til 4 frambjóðendum. Skipt atkvæðagreiðsla er ekki leyfð. Einnig er settur kynjakvóti upp á 60-40%. Nýja kjörseðilinn verður einstakur og mun innihalda nöfn einstakra frambjóðenda sem tengjast þeim flokkum sem styðja þá, ásamt nöfnum lista viðkomandi kjördæmis.
Nú getum við talað um allar þær stjórnarskrárbreytingar sem við viljum en svo lengi sem þingið er skipað fólki sem flokksritarar skipa mun það ekki geta gegnt sjálfstæðu og óháðu hlutverki. Dario Franceschini sækir innblástur frá Cicero, sem og Eugenio Scalfari, með upphrópunum á borð við «Ó tímar, ó siðir!» og þrumar: „Hvað annað þarf að gerast til að skilja þá áhættu sem ítalska lýðræðið stendur frammi fyrir?“ Eins og ég minntist hins látna prófessors Stefano Rodotà sem gagnrýndi þá staðreynd að „það er engin tilviljun að breyting á kosningalögunum er hafnað, sem hefur reynst vera auðveld leið til að fá þingmenn valdir að ofan“. Þótt Gianfranco Fini hafi trúað nemendum rómverska menntaskólans „Giulio Cesare“ fyrir því að honum líkaði ekki kjördæmið því „tilnefning þingmanna verndar ekki gegn þeirri hættu að illa undirbúið fólk lendi á þingi“. Þess vegna segi ég við sjálfan mig að tíminn sé kominn til að hugsa um að endurbæta kerfið. Til hagsbóta fyrir þá sem fá krampa í hvert skipti sem forsetakosningar eru nefndar, skulum við hylja bakið á okkur. Jafnvel þótt við séum nú að kjósa um annað kerfi, það að forsætisráðherra verði kosinn beint. Franska kerfið var fáni ekki aðeins hægri manna heldur einnig vinstri manna. Það nægir að nefna franska sósíalistamanninn Léon Blum, forseta Alþýðufylkingarinnar, Piero Calamandrei, sem barðist í þessa átt á stjórnlagaþinginu ásamt fjórum köttum Aðgerðarflokksins, og repúblikana Randolfo Pacciardi, hugrökkan baráttumann á Spáni gegn Francisco Franco. En það er enginn vafi á því að forsetastefna hefur verið sterka hlið MSI í áratugi. Og það skýrir það. Nú var þessi stjórnarfyrirkomulag að ryðja sér til rúms ekki aðeins meðal Dalemanna. Að lokum tók umbótasinnaði hluti stjórnarandstöðunnar einnig afstöðu, sem útilokaði ekki slíka tilgátu. En með þeim skilyrðum að kosningalögunum verði breytt. Og hvernig, vinsamlegast? Grunnskóli, Watson. Að kveða á um tvöfalda umferð þingkosninga, að hætti Frakklands. Tilviljunarkennt er þetta sama kosningakerfið og D'Alema hafði vonast eftir um leið og nefnd hans samþykkti beina þjóðkjör þjóðhöfðingjans.
Já, en hverjir eru kostirnir? Í ensku kjördæmi með einum þingmanni skipa flokksleiðtogar þingmenn í öruggum kjördæmum, sem eru í meirihluta. Með tvöfaldri vakt í Frakklandi er nautgripamarkaður þar sem flokksleiðtogar eru í fremstu víglínu. Með þýska sérsniðna hlutfallskerfinu höfum við lokað lista. Með hlutfallskerfinu sem réði ríkjum á lýðveldistímanum okkar frá 1948 til 1992 var vissulega forgangsatkvæðagreiðslan til staðar, en kosningabaráttan kostaði hönd og fót og leiddi beint til Tangentopoli. Ennfremur spiluðu flokkarnir leiki sína ekki fyrir heldur eftir kosningarnar, frammi fyrir fullvalda fólkinu. En við verðum að snúa okkur einhvers staðar, annað hvort kjósum við með þeim lögum sem nú eru í gildi eða við lítum á þýska kerfið.
Giorgio La Pira sagði: „Segðu ekki þetta venjulega léttúðuga orðatiltæki: stjórnmál eru „ljótt“ fyrirbæri! Nei: stjórnmálaleg skuldbinding er skuldbinding mannúðar og heilagleika: það er skuldbinding sem verður að geta beint að sér kröftum lífs sem er algerlega ofið bæn og hugleiðslu, varfærni, hugrekki, réttlæti og kærleika.“
Persónulega sakna ég La Pira, Dossetti, Malagodi, Einaudi, Calamandrei, Nenni, Pertini, Moro….
Í dag, og satt að segja í nokkur ár núna, eins og Ignazio Silone myndi segja, sé ég aðeins fólk sem leitar að mjög vel launuðum stöðum, jafnvel á Evrópuþinginu, jafnvel þótt hér sé „gatasteinn“ valmöguleikanna, og við höfum lesið og séð allt.